• Intsektu horren ziztada prebenitzeko neurri nagusietako bat etxean ur pilaketak saihestea da, dengea, chikungunya, Zika eta antzeko gaixotasunen bektorea baita.

• 2014tik, Euskadin eltxo tigrearen presentzia detektatu zenetik, NEIKER eragile nagusi bihurtu da lurraldean intsektua zaintzeko eta kontrolatzeko

Azken urteetan, uda Euskadira iristearekin bat, gure lurraldera nahi ez den turista bat itzultzeko kezka agertzen da: eltxo tigrea (Aedes albopictus). Intsektu hori, jatorriz, Asiako hego-ekialdeko espezie inbaditzaile bat da, eta EAEko hainbat gunetan ikusi da, batez ere Bizkaian eta Gipuzkoan. Lehen aldiz 2014an detektatu zenetik, bere presentzia pixkanaka handitu da Erkidegoan, eta gaur egun ugaria da hainbat herritan. Ziztaden prebentzioa lehentasun bihurtu da agintari eta biztanleentzat, ziztada mingarriak dituelako eta dengea, chikungunya, Zika eta antzeko gaixotasunak transmititzeko gaitasuna duelako.

Gorputz beltza, tamaina txikia (6-9 mm) eta buruaren eta toraxaren goiko aldean lerro zuri bereizgarria ditu, eta hiriguneetan eta hiri inguruetan dago batez ere.

Eltxo tigrearen ziztada nola prebenitu

Eltxo tigrea ur geldoko pilaketa txikitan ugaltzen da, hala nola ontzi, pneumatiko, lorontzi edo ura hainbat egunetan pilatu daitekeen edozein lekutan. Hedapena geldiarazteko eta ziztatzeko aukera murrizteko, funtsezkoa da etxe inguruko hazkuntza fokuak ezabatzea. Horretarako, ondoren aipatzen diren aholku batzuk jarraitu behar dira:

• Astero, hustu ura pilatzen duten kanpoko ontziak, hala nola lorontzi platerak, bidoiak, pitxerrak, kuboak eta abar.
• Aldatu maskoten edalontzietako ura 2-3 egunean behin.
• Isuri ura etxeko hustubideetara –dutxa, konketa, harraska– astean behin gutxienez, geldirik geratzea saihesteko.
• Saihestu ura pilatzea erretenetan, kainu zuloetan eta drainatze eremuetan.
• Leiho eta ateetan eltxoetarako oihalak erabiltzeak ere prebeni dezake etxean eltxoak sartzea.

Eltxo natiboak ez bezala, zeinak ilunabarrean eta gauean aktiboagoak baitira, eltxo tigreak egunez ere ziztatzen du eta, beraz, aire zabalera ateratzean babes pertsonala ematea gomendatzen da. Gomendatzen diren prebentzio neurrietako batzuk dira mahuka luzeko arropa, praka luzeak eta oinetako itxiak janztea eta DEET, IR3535, pikaridina eta baimendutako antzeko uxatzaileak erabiltzea. Bereziki umeek eta haurdun dauden emakumeek arropa babeslea erabiltzea gomendatzen da.

Zer egin ziztatuz gero

Eltxo espezie berri bat denez, populazioa ez dago haren ziztadara ohituta, eta, beraz, mingarriagoa izan daiteke eta bertako espezieek eragindakoak baino erreakzio nabariagoak eragin ditzake. Eltxo tigre batek ziztatuz gero, hau egin behar da:

• Kaltetutako eremua ondo garbitu ur eta xaboiarekin.
• Hazka egitea saihestu, infekzioak prebenitzeko.
• Aplikatu hotza, hantura murrizteko eta azkura arintzeko.

Batzuetan, erreakzioak larriagoak izan daitezke eta beharrezkoa izan daiteke profesional sanitario bati kontsultatzea.

Gaixotasunak transmititzeko arriskua

Ziztadaren bidez gizakiei transmititu daitezkeen gaixotasun nagusiak dengea, Zika eta chikungunya dira. Orain arte, Euskadin ez da transmisio autoktonoko kasurik ezagutzen, hau da, herrialde endemiko batera bidaiatu gabe kutsatutako pertsonena, baina herrialde horietatik etorritako pertsonen kasu batzuk diagnostikatu dira. Kutsatzeko probabilitateak txikiak badira ere, eltxo ugari dagoen gune batean kasu inportatu bat gertatzen bada, kutsatzeko arriskua handitu egiten da.

NEIKERen lana

NEIKER, Basque Research and Technology Alliance (BRTA) erakundeko kidea, funtsezko zentroa da Euskadiko eltxo tigrea zaintzeko eta kontrolatzeko. 2013tik, NEIKER hainbat erakunde publikorekin lanean ari da eltxo inbaditzaileak detektatzeko eta monitorizatzeko. Eltxoak hegaldatzeko ahalmen txikia du eta, beraz, giza jardueraren bidez hedatzen da neurri handi batean, salgaien eta ibilgailu partikularren garraioaren bidez. Ondorioz, lehen urteetan, zaintza gune estrategikoetan zentratu zen, hala nola aireportuetan, zerbitzuguneetan, salgaien zentro logistikoetan eta ibilgailu asko biltzen diren hiriguneetan, hala nola merkataritza guneetako aparkalekuetan. Ondoren, gune horietan modu erregularrean zeudela ikusi ondoren, zaintza batez ere Erkidego osoko herri nagusietako hiriguneetara bideratu zen. LIFE Urban Klima 2050 proiektuaren esparruan (https://www.urbanklima2050.eu/es), NEIKERen klima aldaketak eltxo tigrea eta antzeko gaixotasunen bektore transmisoreetan duen inpaktuan sakontzen saiatzen ari gara.

Herritarren parte hartzea ere borroka horren funtsezko parte bihurtu da. Mosquito Alert plataformaren bidez, herritarrek ikusitako eltxo tigreen berri eman dezakete, datu horiek oso baliagarriak baitira banaketa eguneratzeko eta hedapena geldiarazteko estrategiak hobetzeko. “Eltxo tigre bat ikusten baduzu, geolokaliza ezazu, atera argazki on bat eta bidali APPra.  Horrela, osasun agintariei zaintza eta kontrol estrategia eraginkorragoak ezartzen lagunduko diezu”, azaldu du NEIKEReko Animalien Osasun Departamentuko Aitor Cevidanes ikertzaileak.

Eltxo tigreak erronka izaten jarraitzen du Euskadin, baina prebentzio neurri egokiak hartzeak eta erakundeen, ikerketa arloaren eta herritarren arteko etengabeko lankidetzak eragina minimizatzen eta osasun publikoa babesten laguntzen du.

Informazio gehiagorako, kontsultatu Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren webgunea:

https://www.euskadi.eus/informacion/mosquito-tigre-aedes-albopictus/web01-a2inform/es/